Du klikker deg inn på en nettside og et popup-vindu som dekker en god del av siden kommer til syne. Bare klikk ja så kan fortsette med det du holder på med, står det. Videre står noe med liten skrift og det er noen linker i teksten, men hvem har vel tid til det? Du trykker ja. Men vent litt, hva var det egentlig du nettopp samtykket til?
Kva er lyden av Noregs historie? Og korleis kan den kome fellesskapet til gode? NRKs radioarkiv er ei skattkiste som rommar 90 år med vår felles kulturarv, men å få bruke den er lettare tenkt enn gjort.
Siden verdensvevens begynnelse for nærmere 30 år siden har mengden kulturell og sosial aktivitet på nettet eskalert eksponensielt. Aksellerert av den pågående pandemien har vi nå videre fått en smakebit av hvor mye som kan gjøres virtuelt—men kanskje også hvor utilfredsstillende det kan føles. Det sistnevnte—vår opplevelse av grensesnittet som gir tilgang til det virtuelle—kan riktignok endre seg veldig raskt. Ny teknologi er under utvikling, og bak scenen foregår det en dragkamp om eierskap og dominans over hva som vil bli det nye metaverset.
Det må vere mogeleg å kultivere folks ytringsenergi på betre måtar enn tilfellet er no! Det trengst ein dugnad for ei betre offentlegheit, og den må gjennomførast av medieverksemder, forskarar og studentar i fellesskap.
Vekstautomatikken i moderne teknologi vil skape ein framtidig apokalypse hvis vi ikkje modererer oss, seier Hans Jonas. Men har han nokon løysingsforslag? Korleis kan vi reint praktisk skape mindre vekst? Berre tvang kan skape moderasjon, seier Jonas.
Fryktregelen seier at det mest ansvarlege er å rekne med at det vil gå galt i framtida. Vi kjem heilt sikkert til å øydelegge livsvilkåra for menneska og livet i naturen viss ikkje vi skremmer oss sjølve til å gjere radikale endringar, seier Hans Jonas.
Vi likar vår høgteknologiske kvardag og synest den gjev oss mange goder. Vi kan kommunisere effektivt, reise komfortabelt og underhalde oss med allverdas mat og drikke, forteljingar og opplevingar. Kvifor skulle vi vel endre på dette? Vi burde heller ynskje at alle menneske fekk ta del i desse godene. Men så enkelt slepp vi ikkje unna i Hans Jonas sitt moralske univers.
“Menneskets kapasitet er vår skjebne”, seier Hans Jonas (s. 129). Vår kunnskapstørst og evne til å skape nye ting vert stadig farlegare for naturmiljøet og menneskas vilkår i framtida. Homo Faber — det skapande mennesket — har tatt over for Homo Sapiens, og dette vil verte vår undergang, seier Hans Jonas med karakteristisk alvor.
Moderne teknologiutvikling er prega av sin eigen automatiske vekst, seier Hans Jonas. Det tekniske framskrittet fortset av seg sjølv fordi menneskas ynskje om vekst og velstand har vorte ein del av den energien som driv utviklinga vidare. Vi var frie til å ta det fyrste skrittet, men er slave av det andre og det tredje.
Grunnlaget for etikken har endra seg fordi teknologiane si rolle i samfunnet har vorte så mykje større og sterkare. Tradisjonell etikk klarar ikkje å regulere vår åtferd med moderne teknologi. Dersom ein vil drive med ansvarleg teknologiutvikling går det difor ikkje an å bruke historia som rettesnor for kva ein bør gjere. Hans Jonas meiner fortida no i hovudsak lærer oss kva vi ikkje bør gjere.
