To hundre år etter 1814 er trykkefridomen og informasjonsfridomen trygt innbakt i konstitusjonen, og pressestøtta fungerer som eit sikringsnett for ei fri og differensiert presse. Staten skal vere pressas støttespelar, men på ei armlengds avstand: Støtta må byggjast på reint objektive forhold, og skal ikkje framstå favoriserande eller diskriminerande.
Det vakte difor ei viss oppsikt då Framstegspartiets Ib Thomsen i fjor haust varsla kutt i pressestøtta, og deretter kom med ei trugsmålsliknande spådom om Dagsavisens dystre framtid: Dei “bør skjelve i buksene”.
Sannsynlegvis ville Thomsens utspel passa betre inn i 1800-talets medieoffentlegheit og i debattane om portomoderasjonen. Pressestøttas tidlegaste forløpar utvikla seg nemleg til å verte eit treffsikkert politisk vapen, og dei norske avismakarane skalv utvilsamt i buksene.
«Uden Portomoderation kan neppe Aviis i Norge bestaae»
Karl Johan som kronprins. Malt i 1811 av Francois Gerard.
Sjølv om 1969 vanlegvis blir rekna som startpunktet for den norske pressestøtta, har norske aviser og tidsskrift i realiteten motteke særeigen og livsviktig statsstøtte heilt sidan den såkalla portomoderasjonen oppsto ved lov i 1796.
Med denne nye ordninga kunne ein sende aviser og tidsskrift med kraftig reduserte eller ingen portokostnadar, framfor å sende dei i posten som brev. Rabattordninga blei utover 1820-åra nytta særleg aktivt av kong Carl Johan, som delte den ut til kvar enkelt redaksjon «inntil vidare». Såleis verka den både som eit førebyggjande og eit sanksjonerande middel: For å oppnå portomoderasjon måtte utgjevarane opparbeide ei viss grad av tillit og velvilje hos kongen, og dersom tilliten forsvann, vart den økonomiske straffa hard å overleve.
Klikk for å lese resten av Vox Publicas analysesak om pressestøttas forhistorie.